Uzyskaj rentę z tytułu niezdolności do pracy

Nie możesz pracować ze względu na swój stan zdrowia? Pamiętaj, że możesz dostać rentę z tytułu niezdolności do pracy z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Sprawdź, kto i jak może ją dostać.

Jak załatwić sprawę

Kto może dostać rentę

Jeśli spełniasz WSZYSTKIE 3 poniższe wymagania. Na ich podstawie ZUS wyda decyzję o przyznaniu renty.

1.Masz orzeczenie lekarza orzecznika ZUS

Lekarz uznał cię za osobę całkowicie niezdolną do pracy albo osobę częściowo niezdolną do pracy. Dostaniesz orzeczenie po wizycie, na którą skieruje cię ZUS.

2.Masz odpowiedni łączny staż pracy (okresy składkowe i nieskładkowe)

Wymagany staż pracy zależy od twojego wieku w momencie, w którym powstała niezdolność do pracy:

  • mniej niż 20 lat — wymagany staż pracy to 1 rok,
  • od 20 do 22 lat — wymagany staż pracy to 2 lata,
  • od 22 do 25 lat — wymagany staż pracy to 3 lata,
  • od 25 do 30 lat — wymagany staż pracy to 4 lata,
  • więcej niż 30 lat — wymagany staż pracy to 5 lat. Jednak te 5 lat stażu pracy musi przypadać na ostatnie 10 lat przed złożeniem wniosku o rentę lub przed dniem, kiedy powstała niezdolność do pracy. Nie musisz spełniać tego warunku, jeśli:
    • jesteś kobietą i lekarz stwierdził, że jesteś całkowicie niezdolna do pracy, a twój okres składkowy wynosi co najmniej 25 lat,
    • jesteś mężczyzną i lekarz stwierdził, że jesteś całkowicie niezdolny do pracy, a twój okres składkowy wynosi co najmniej 30 lat.

Nie zawsze musisz mieć taki staż pracy. Jest od tego kilka wyjątków:

  • lekarz orzecznik ZUS uznał cię za osobę niezdolną do pracy w związku z wypadkiem w drodze do lub z pracy,
  • jesteś osobą, która została zgłoszona do ubezpieczenia, zanim ukończyła 18 lat lub w ciągu 6 miesięcy od ukończenia nauki w szkole (każdej szkole ponadpodstawowej). Dodatkowo twoje przerwy w ubezpieczeniu nie mogą być dłuższe niż 6 miesięcy.

Jeśli brakuje ci lat, miesięcy albo dni do wymaganego stażu pracy — możesz doliczyć okresy ubezpieczenia społecznego rolników (jeśli je masz). 

Staż pracy
to suma okresów (lat, miesięcy i dni):
  • składkowych, czyli kiedy jesteś osobą zatrudnioną (na przykład na podstawie umowy o pracę) albo samodzielnie opłacasz składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie emerytalne i rentowe w ZUS,
oraz
  • nieskładkowych, czyli kiedy nie masz opłacanych składek na ubezpieczenie w ZUS, ale te okresy liczą ci się do emerytury i renty (bo przez ten czas na przykład studiujesz, jesteś na zasiłku chorobowym, dostajesz świadczenie rehabilitacyjne).
Okresy nieskładkowe w stażu pracy nie mogą być dłuższe niż ⅓ okresów składkowych. Przykład: przez 5 lat studiujesz (okres nieskładkowy), a następnie przez 3 lat pracujesz na umowie o pracę (okres składkowy) — twój staż pracy wynosi 4 lata: wszystkie 3 lata okresu składkowego + tylko 1 rok okresu nieskładkowego (a nie wszystkie 5 lat, bo okresy nieskładkowe muszą stanowić ⅓ okresów składkowych). Musisz udowodnić swój staż pracy. Możesz złożyć na przykład świadectwa pracy (okres składkowy) albo zaświadczenie ze szkoły wyższej (okres nieskładkowy).
Wypadek w drodze do pracy lub z pracy
to wypadek, który ma miejsce, kiedy ubezpieczona osoba jedzie do lub wraca z:
  • miejsca, w którym pracuje (na przykład biura albo domu klienta — jeśli pracuje bezpośrednio u klienta),
  • miejsca, w którym się uczy (na przykład ze szkoły albo z uczelni),
  • miejsca, w którym zwykle spożywa posiłek (na przykład ze stołówki obok miejsca pracy).
Droga, którą taka osoba pokonuje, musi być albo najkrótsza z możliwych, albo najwygodniejsza ze względów komunikacyjnych. Najwygodniejsza ze względów komunikacyjnych to na przykład:
  • droga dłuższa, którą jednak jedziesz szybciej (bo nie ma na niej korków),
  • droga wygodniejsza, bo na drodze najkrótszej był objazd, roboty drogowe albo wypadek.
Jeśli taką drogę przerywasz albo zmieniasz ze względów osobistych (na przykład robisz zakupy albo masz spotkanie towarzyskie) i wtedy dochodzi do wypadku — taki wypadek NIE jest uznany za wypadek w drodze do pracy lub z pracy. Wyjątkiem są względy osobiste, które są życiowo uzasadnione, czyli na przykład źle się czujesz i musisz przerwać podróż albo zmienić drogę, żeby pojechać do szpitala.

3.Twoja niezdolność do pracy powstała w odpowiednim okresie

  • w okresie składkowym,
  • w okresie nieskładkowym,
  • nie później niż 18 miesięcy od dnia, kiedy skończył się okres składkowy albo nieskładkowy.

Nie dotyczy cię to, jeśli:

  • jesteś kobietą i lekarz stwierdził, że jesteś całkowicie niezdolna do pracy, a twój łączny staż pracy wynosi co najmniej 20 lat,
  • jesteś mężczyzną i lekarz stwierdził, że jesteś całkowicie niezdolny do pracy, a twój łączny staż pracy wynosi co najmniej 25 lat.

Jak długo możesz dostawać rentę

W zależności od decyzji ZUS możesz dostać:

  • stałą rentę — jeśli ZUS orzekł trwałą niezdolność do pracy,
  • rentę na czas określony — jeśli ZUS orzekł czasową niezdolność do pracy,
  • rentę szkoleniową — jeśli lekarz orzecznik ZUS uzna, że możesz pracować, ale nie w swoim zawodzie (wskaże celowość zmiany zawodu). Dzięki takiej rencie masz czas na przygotowanie się do nowej pracy. ZUS wysyła informację o twojej rencie szkoleniowej do urzędu pracy (UP). Urząd wyznacza termin spotkania, na którym razem z pracownikiem urzędu ustalisz szczegóły związane ze szkoleniem. Możesz dostać rentę szkoleniową na okres:
    • 6 miesięcy,
    • do 36 miesięcy — jeśli urząd pracy przekaże wniosek do ZUS o przedłużeniu twojej renty na czas trwania szkolenia lub kursu, który pozwoli na zmianę pracy,
    • do 6 miesięcy — jeśli urząd pracy poinformuje ZUS, że nie bierzesz udziału w szkoleniu lub kursie, albo nie ma odpowiednich szkoleń.

Nie przysługuje ci renta szkoleniowa — jeśli masz jakikolwiek przychód (na przykład pracujesz na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia czy też pełnisz służbę w wojsku).

Jeśli dostaniesz rentę na czas określony — możesz złożyć wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. ZUS poinformuje cię o tym i przekaże szczegółowe informacje nie później niż 3 miesiące przed zakończeniem renty. ZUS może przedłużyć ci prawo do renty po złożeniu takiego wniosku na podstawie decyzji lekarza orzecznika.

Co zrobić

  1. Zbierz wszystkie potrzebne dokumenty. Szczegółową listę dokumentów znajdziesz w sekcji Co przygotować.
  2. Złóż dokumenty w ZUS. Szczegóły znajdziesz w sekcji Gdzie złożyć dokumenty. Dokumenty możesz złożyć osobiście albo skorzystać z pomocy pełnomocnika. Dowiedz się w ZUS, jak załatwić sprawę przez pełnomocnika.
  3. ZUS wyznaczy ci termin, w którym zbada cię lekarz orzecznik ZUS.
  4. Czekaj na decyzję ZUS. Szczegóły znajdziesz w sekcji Ile będziesz czekać.

Jaka jest wysokość renty

Nie ma stałej kwoty. ZUS wylicza wysokość renty indywidualnie. Zależy ona między innymi od liczby przepracowanych okresów składkowych i nieskładkowych oraz wysokości zarobków.

Co przygotować

  • wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy — pobierz i wypełnij w domu, papierowy wniosek jest też dostępny w oddziale ZUS,
  • informację o okresach składkowych i nieskładkowych (informacja ERP-6) — pobierz i wypełnij w domu, papierowy wniosek jest też dostępny w oddziale ZUS,
  • dokumenty, które potwierdzą twój staż pracy — zarówno okresy składkowe, jak i nieskładkowe, na przykład świadectwa pracy, legitymacja ubezpieczeniowa, zaświadczenie ze szkoły wyższej, które potwierdzi okres nauki, wyciągi z aktów urodzenia dzieci, książeczka wojskowa lub zaświadczenie z Wojskowej Komendy Uzupełnień (WKU) o okresie zasadniczej służby wojskowej,
  • zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (zaświadczenie ERP-7) lub legitymację ubezpieczeniową, która zawiera wpisy dotyczące zarobków,
  • zaświadczenie o stanie zdrowia (zaświadczenie OL-9) wydane przez lekarza, który prowadzi leczenie — weź takie zaświadczenie od lekarza nie wcześniej niż miesiąc przed złożeniem wniosku,
  • dokumentację medyczną, która może mieć znaczenie dla lekarza orzecznika ZUS (historia choroby, karty informacyjne z leczenia szpitalnego, karta badania profilaktycznego, dokumentacja rehabilitacji leczniczej lub zawodowej),
  • kartę wypadku w drodze do albo z pracy, zeznania świadków wypadku i inne dokumenty, które potwierdzą twój wypadek w drodze do albo z pracy — jeśli nie masz wymaganego stażu pracy.

Gdzie złożyć dokumenty

W dowolnym oddziale ZUS.

Wpisz swój kod pocztowy i sprawdź, gdzie jest twój oddział ZUS.

Dokumenty możesz

Ile zapłacisz

Usługa jest bezpłatna.

Ile będziesz czekać

Pracownik ZUS przyjmie twój wniosek i inne niezbędne dokumenty od razu. Po wstępnym rozpatrzeniu wniosku dostaniesz informację o terminie spotkania z lekarzem orzecznikiem ZUS.

Co zrobić, jeśli nie zgadzasz się z orzeczeniem lub decyzją ZUS

Lekarz orzecznik ZUS może uznać, że możesz pracować. Jeśli nie zgadzasz się z jego orzeczeniem — złóż sprzeciw do Komisji Lekarskiej ZUS w terminie 14 dni od otrzymania orzeczenia.

Jeśli nie zgadzasz się z decyzją ZUS (na przykład z decyzją o wysokości renty) — możesz odwołać się do sądu okręgowego pracy i ubezpieczeń społecznych. Zrób to za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję. Masz na to miesiąc od otrzymania decyzji z ZUS.

W odwołaniu:

  • wskaż numer decyzji, z którą się nie zgadzasz,
  • napisz krótkie uzasadnienie, w którym wyjaśnisz, dlaczego nie zgadzasz się z decyzją,
  • podpisz się.

W twoim imieniu odwołanie może złożyć również pełnomocnik. Dowiedz się w oddziale ZUS, jak załatwić sprawę przez pełnomocnika.

Jeżeli ZUS uzna, że masz rację — zmieni decyzję.

Jeśli ZUS uzna, że nie masz racji — przekaże twoje odwołanie do sądu w ciągu 30 dni kalendarzowych od złożenia odwołania w ZUS.

Instytucja odpowiedzialna

Ostatnia aktualizacja: 04.06.2019
Instytucja odpowiedzialna: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Informacje

Podstawa prawna

  • Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity — Dz.U. z 2019 r. poz. 300 z późn. zm.)
  • Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity — Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 z późn. zm.)